Van FNV-voorzitter Agnes Jongerius kun je zo nu en dan ondoordachte voorstellen verwachten. Maar de Partij van de Arbeid denkt haar voorstellen doorgaans ietsje meer door. Toch sloot deze partij zich onlangs aan bij haar oproep tot een vrouwenquotum in bedrijfstoppen. Ik hoop dat we hier te maken hebben met een Wilder-esque publiciteitsstunt, maar dat durf ik niet met zekerheid te zeggen. Mogelijk is de PvdA simpelweg in een nieuwe fase van haar Scandinavië-idolatrie aanbeland.

“40% vrouwen aan de top, of het bedrijf wordt ontbonden.” Dat is in een notendop het initiatiefwetsvoorstel dat PvdA-kamerleden Paul Kalma en Mariëtte Hamer enkele weken geleden aankondigden. Hiermee getuigen zij van enige naïviteit, want de achterliggende gedachte dat je emancipatie als overheid ook wel kunt forceren lijkt mij volstrekt achterhaald. De buitenproportionele sancties in dit voorstel verzekeren natuurlijk wel effecten, maar geen effectiviteit. Want afgezien van de oppervlakkige gevolgen maken deze maatregelen het de vrouw juist lastiger om op grond van haar kwaliteit beoordeeld—en dus serieus genomen—te worden. Om nog maar te zwijgen over de oneerlijke situatie voor mannen, wegens geslacht lopen zij promoties en aanstellingen mis ten gunste van minder gekwalificeerde kandidaten.

Mr. Kalma haalt bij het verdedigen van zijn plan graag Noorwegen als voorbeeld aan, het land waarvan het plan is afgekeken. De constatering dat de arbeidsparticipatie bij Noorse vrouwen hoger ligt, valt moeilijk te betwisten. Hij vergeet hierbij echter dat Nederland en Noorwegen in veel relevante opzichten helemaal niet op elkaar lijken. Zo liepen de Noren in deze statistieken om geheel andere redenen altijd al voor op ons, en steekt de Noorse economie heel anders in elkaar. Van een vergelijking ceteris paribus is geenszins sprake. Verder is dit beleid ook in Noorwegen vrij nieuw en zijn verstrekkende conclusies voorbarig en bovendien is de situatie van de Noren voor ons natuurlijk niet op alle vlakken benijdenswaardig.

De belangrijkste vraag is echter of volledige geslachtelijke pariteit op de arbeidsmarkt überhaupt wel wenselijk is.Want in hoeverre komt de 50-50 verhouding, zoals de Partij van de Arbeid die het liefst ziet, nu werkelijk overeen met de uitgangspositie die bij een voltooide emancipatie hoort? Een gebrek aan discriminatie noodzaakt geenszins een specifieke proportie tussen mannen en vrouwen op de werkvloer. Zo sluit de huidige grote personeelsschaarste in de IT-branche noemenswaardige discriminatie uit, hetgeen niet geleid heeft tot enige verandering in de extreem scheve verhouding. Een blik op de universiteiten bevestigt dit beeld; er zijn echte vrouwenstudies maar ook echte mannenstudies, en binnen grotere studies zoals geneeskunde zie je ook tussen verschillende specialismen grote verschillen in geslachtelijke samenstelling. Je kunt niet redelijkerwijs stellen dat dit voornamelijk een symptoom van discriminatie is, het is duidelijk een symptoom van de culturele en biologische verschillen tussen mannen en vrouwen.

Zo gaat het ook in de carrières, vooralsnog blijken vrouwen toch socialer te zijn en vaker voor een evenwichtig leven te kiezen. En daar is helemaal niets mis mee. Het streven van de PvdA om daar van bovenaf verandering in te brengen getuigt van een soort sociaal-cultureel dirigisme. Waar het iedereen uiteindelijk om gaat is dat de meest geschikte kandidaat voorrang krijgt bij het vullen van een vacature. Dat valt per definitie niet met seksistische of racistische discriminatie te verenigen. De hier voorgestelde maatregel bereikt echter het tegenovergestelde: De geschiktheid van een kandidaat wordt ondergeschikt aan het geslacht. Wat dat betreft is het oude socialisme bij de PvdA weer helemaal terug: De sociale visie op het collectief vertrapt weer eens de rechten van het individu.

Dit alles laat echter onverlet dat er nog steeds wel een probleem lijkt te zijn op de arbeidsmarkt die ook deels terug te voeren valt op prevalerende bedrijfsculturen en vooroordelen die wij hebben. Wat dat betreft deel ik de zorg van de betreffende kamerleden wel degelijk, echter ontbreekt het aan enige gedegen analyse dat deze maatregel onze culturele attitudes en de dynamiek in bedrijfstoppen op redelijke termijn uit een onwenselijk lokaal (door mannen gedomineerd) evenwicht kan tillen. Ik denk dat de situatie veel complexer ligt, en zie graag een doordacht totaalpakket en stappenplan van maatregelen in plaats van een paardenmiddel met alle bovengenoemde kwalijke aspecten, waarvan onduidelijk is hoe effectief dit uiteindelijk zal zijn.